"If your photographs aren't good enough, you're not close enough"
Ο Robert Capa γεννήθηκε Endre Friedmann σε μια εβραϊκή οικογένεια εργατικής τάξης. Οι γονείς του, Dezsö Friedmann και Julianna Berkovits, είχαν ένα κομμωτήριο στο Pest της Ουγγαρίας και ο πατέρας του δούλευε ως ράφτης. Ο αδερφός του Kornel Capa γεννήθηκε πέντε χρόνια αργότερα.
 |
| Robert Capa |
Ο Capa είχε μια σχετικά χαρούμενη παιδική ηλικία, έκανε φίλους εύκολα και ήταν ευχάριστος. Σαν έφηβος, συμμετείχε σε μια ομάδα φοιτητών ακτιβιστών. Αν και δεν ήταν πολιτικά ενεργός, η συνεργασία του με αυτή την ομάδα έκανε την ουγγρική αστυνομία να τον προσέξει. Λίγο αργότερα ανακρίθηκε από την αστυνομία σχετικά με υποτιθέμενες κομμουνιστικές συμπάθειες που είχε.
Ενώ ήταν υπό κράτηση, ξυλοκοπήθηκε από ανακριτές, αλλά τελικά τον άφησαν να φύγει όταν δεν βρήκαν τίποτα για να του προσάψουν. Θεωρείται ότι ένας πλούσιος, πελάτης του πατέρα του τακτοποίησε την υπόθεση της απελευθέρωσης του από την αστυνομία, με την προϋπόθεση ότι ο Capa θα φύγει αμέσως από την Ουγγαρία.
Σε ηλικία 17 ετών αναγκάστηκε λοιπόν να φύγει. Το 1931 έφτασε στο Βερολίνο και γρήγορα υπέβαλε αίτηση και έλαβε υποτροφία για να ξεκινήσει τις σπουδές του στις πολιτικές επιστήμες στο Deutsche Hochschule Für Politik. Μετά από κάποιο χρονικό διάστημα εκεί, ήδη είχε βαρεθεί να παρακολουθεί τα μαθήματα του στο πανεπιστήμιο αλλά και αγωνιζόταν να πληρώσει τα τρόφιμα αλλά και το κατάλυμα του.
Οι γονείς του δεν ήταν σε θέση να του στείλουν χρήματα και ήταν απαραίτητο να βρει έναν τρόπο να υποστηρίξει τον εαυτό του οικονομικά. Παρά το ενδιαφέρον του για τη δημοσιογραφία, στράφηκε στη φωτογραφία ως ένα μέσο σταθερού εισοδήματος. Ένας φίλος του, σύστησε τον Capa στον φωτογράφο Otto Umbehr (Umbo), ο οποίος του έδωσε δουλειά στο φωτογραφικό πρακτορείο του Dephot (Deutscher Photodienst). Ξεκίνησε ως βοηθός σκοτεινού θαλάμου και γρήγορα έμαθε να χειρίζεται τις μηχανές Leica που είχε το πρακτορείο. Αυτοδιδασκόμενος φωτογράφος λοιπόν, το καλοκαίρι του 1932, άφησε τις σπουδές του για να ακολουθήσει καριέρα ως φωτογράφος.
Τον Νοέμβριο του 1932 ο Capa ανέλαβε την πρώτη του μεγάλη αποστολή από τον Dephot. Να φωτογραφίσει μια διάλεξη του Leon Trotsky στην Κοπεγχάγη. Οι εικόνες του Τρότσκι ήταν μέρος του πρώτου φωτορεπορτάζ με το όνομά του για πρώτη φορά. Αν και οικονομικά του αυξήθηκαν, αναγκάστηκε να φύγει από το Βερολίνο το 1933 λόγο της ανόδου του ναζιστικού κόμματος του Hitler. Πήρε άδεια να επιστρέψει στην Ουγγαρία το καλοκαίρι για να επισκεφθεί την οικογένειά του και αρκετούς μήνες αργότερα εγκαταστάθηκε στο Παρίσι.
Οι πρώτοι μήνες του Capa στο Παρίσι δεν ήταν εύκολοι. Σύμφωνα με τον δημοσιογράφο Alex Kershaw, αναγκάστηκε να πουλήσει την Leica κάμερα του για χρήματα. Ήταν πολλές δε οι φορές που αναγκάστηκε να ψαρέψει στον ποταμό Σηκουάνα για φαγητό. Η τύχη του άλλαξε τελικά όταν συνάντησε τον φωτογράφο David "Chim" Seymour σε ένα καφέ στο Παρίσι. Μέσω του Chim γνώρισε και τον συνάδελφο φωτογράφο Henri Cartier-Bresson. Οι τρεις άνδρες θα γίνονταν για πάντα φίλοι.
Ακόμα έψαχνε να βρει δουλειά όταν η τύχη του Capa άρχισε να αλλάζει. Ο φίλος του, και πρώην συνάδελφός του από το Dephot στο Βερολίνο, Simon Guttmann, έφτασε στη Γαλλία και τον βοήθησε να πάρει την πρώτη του σημαντική δουλειά από την ημέρα που έφτασε στο Παρίσι. Το ρεπορτάζ ήταν στην Ισπανία, όπου φωτογράφισε τον μπόξερ Paolino Uzcudun και τον Emilio Herrera.
Εκείνη την εποχή, το 1934, ο Capa συναντήθηκε με τη Gerda Pohorylles (αργότερα Gerda Taro), μια Ελβετή που ζούσε στο Παρίσι. Όπως και ο Capa, είχε φύγει και εκείνη από τη Γερμανία τον προηγούμενο χρόνο όταν ο Hitler ανέλαβε την εξουσία. Οι δύο ερωτεύτηκαν γρήγορα και άρχισαν να ζουν και να εργάζονται μαζί. Η Pohorylles έπαιξε σημαντικό ρόλο στην αλλαγή της καριέρας του Capa. Κατά τη διάρκεια της εργασίας της στο διεθνές πρακτορείο Alliance Photo, άρχισε να προωθεί τις φωτογραφίες του ως φωτογραφίες ενός Αμερικανού φωτογράφου που ονομάζεται Bob Capa. Πούλησε τις φωτογραφίες του, τρεις φορές περισσότερο από ότι θα τις πούλαγε ένας μέσος Ευρωπαίος φωτογράφος ισχυριζόμενη ότι ήταν από έναν γνωστό Αμερικανό φωτογράφο.
 |
| Gerda Taro |
Εντυπωσιασμένοι στα πρακτορεία άρχισαν να αγοράζουν τις φωτογραφίες του. Μόνο όταν ανακαλύφθηκε το τέχνασμα αναγκάστηκε να αλλάξει μόνιμα το όνομά του σε Robert Capa. Λίγο αργότερα, η Gerda Pohorylles άλλαξε το επώνυμό της σε Taro. Ο πιο μικρός αδερφός του Capa, ο Kornel, επίσης φωτογράφος, ακολούθησε το παράδειγμα του αδερφού του και άλλαξε και αυτός το όνομά του σε Kornel Capa.
Με την αλλαγή του ονόματός του, η ζήτηση αυξήθηκε σταθερά για τις φωτογραφίες του Capa. Δουλεύοντας ως ανεξάρτητος φωτογράφος, ανέλαβε πολλές αποστολές και στο Παρίσι και στα περίχωρα. Η πρώτη σημαντική αποστολή του ως φωτογράφος πολέμου ήρθε το 1936, όταν ο Lucien Vogel του περιοδικού Vu τον έστειλε για να καλύψει τον εμφύλιο πόλεμο που λάμβανε χώρα στην Ισπανία. Πήγε με την Taro, εκεί είχαν ένα αεροπορικό δυστύχημα, αλλά ως εκ θαύματος και οι δύο δεν είχαν κανένα σοβαρό τραυματισμό. Στην Ισπανία λοιπόν, τον Σεπτέμβριο του 1936, τράβηξε τη διάσημη φωτογραφία του, The Falling Soldier. Εκείνη την εποχή, ο Capa είπε, "δεν είναι απαραίτητα τα κόλπα για να τραβήξετε φωτογραφίες στην Ισπανία. Δεν χρειάζεται καν να στήσεις τη φωτογραφική σου μηχανή. Οι φωτογραφίες είναι εκεί και τις τραβάς. Η αλήθεια είναι η καλύτερη εικόνα, η καλύτερη προπαγάνδα." Η κάλυψή του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου οδήγησε στην εξάπλωση του περιοδικού Life το Νοέμβριο του 1936, ξεκινώντας έτσι μια μακρά εργασιακή σχέση με το περιοδικό.
Αν και ο χρόνος του στην Ισπανία ήταν δυνατό σημείο στην καριέρα του Capa, συνοδεύτηκε από μια προσωπική τραγωδία. Η Gerda Taro, η οποία έμεινε πίσω στην Ισπανία ενώ ο Capa ταξίδεψε στο Παρίσι για δουλειά τον Ιούλιο του 1937, πέθανε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Θεωρείται η πρώτη γυναίκα φωτορεπόρτερ που πέθανε ενώ κάλυπτε έναν πόλεμο, ο θάνατος της Taro επηρέασε βαθιά τον Capa. Ποτέ δεν ξεπέρασε πλήρως την απώλεια και ενώ συνέχισε να έχει πολλές σχέσεις, δεν παντρεύτηκε ποτέ. Χρόνια αργότερα, όταν αναφερόταν στην Taro, την ονόμαζε συχνά γυναίκα του. Σύμφωνα με τον Kershaw, «στα μάτια του Henri Cartier-Bresson, φαινόταν σαν να είχε πέσει ένα πέπλο πάνω στον Capa. Ήταν εντελώς διαφορετικός: κυνικός, και μερικές φορές βαθιά μηδενιστικός, φοβάται την προσκόλληση, σαν να έσπασε η καρδιά του μόνιμα."
Έχοντας κάνει πλέον ένα όνομα για τον εαυτό του με την κάλυψη του πολέμου στην Ισπανία, η καριέρα του Capa άρχισε να ευδοκιμεί. Ξεκινώντας στις αρχές του 1938, πέρασε έξι μήνες στην Κίνα γυρίζοντας ένα ντοκιμαντέρ και στη συνέχεια έμεινε για να φωτογραφίσει τη δράση, τραβώντας τις πρώτες πολεμικές έγχρωμες φωτογραφίες. Στη συνέχεια επέστρεψε στην Ισπανία για να καλύψει την δικτατορία του στρατηγού Franco. Ενώ στην Ισπανία, απέκτησε φιλικές σχέσεις με τους συγγραφείς Ernest Hemingway και Martha Gellhorn, οι οποίοι ήταν και οι δύο εκεί την ίδια περίοδο. Όταν το περιοδικό Life δημοσίευσε μια ιστορία για την εποχή του Hemingway στην Ισπανία, περιελάμβανε μια σειρά φωτογραφιών του Capa. Μέχρι τότε το έργο του ήταν δημοφιλές και τον Δεκέμβριο του 1938 μια φωτογραφία του που διαδόθηκε από την σειρά του με την πολιορκημένη Ισπανία είχε τη λεζάντα "Ο μεγαλύτερος φωτογράφος πολέμου στον κόσμο: Robert Capa". Πολλά χρόνια αργότερα, το 2007, ανακαλύφθηκε στο Μεξικό μια βαλίτσα που περιείχε περίπου 4500 αρνητικά του Ισπανικού Εμφύλιου Πολέμου από τους Capa, Taro και Chim. Υποτίθεται ότι είχε χαθεί από το 1939, οι φωτογραφίες αλλά και η ιστορία πίσω από αυτές έγιναν αντικείμενο ντοκιμαντέρ, The Mexican Suitcase, και μιας έκθεσης στο Διεθνές Κέντρο Φωτογραφίας (το μουσείο που ιδρύθηκε από τον αδελφό του Robert, Capa Cornell).
Το 1939, καθώς ξέσπασε ο Β 'Παγκόσμιος Πόλεμος σε όλη την Ευρώπη, ο Capa έφυγε για άλλη μια φορά και ταξίδεψε στη Νέα Υόρκη για να επισκεφτεί τη μητέρα και τον αδελφό του που ζούσαν εκεί. Ξεκίνησε δουλειά στο περιοδικό Life και πέρασε αρκετούς μήνες στο Μεξικό καλύπτοντας τις προεδρικές εκλογές του. Ωστόσο, η πείνα για δράση της Capa δεν μπόρεσε να σβήσει και επέστρεψε στην Αγγλία το 1941 για να αρχίσει να καλύπτει τον πόλεμο. Πήγε στο μέτωπο τον Μάρτιο του 1943 με τις συμμαχικές δυνάμεις στη Βόρεια Αφρική και αργότερα κάλυψε τις μάχες στην Ιταλία. Τράβηξε πολλές σημαντικές φωτογραφίες κατά τη διάρκεια του πολέμου, αλλά η πιο διάσημη ήταν με την πρώτη ομάδα αμερικανικών στρατευμάτων που έφτασαν στην Νορμανδία την D-Day. Οι τελευταίες εικόνες του Β 'Παγκοσμίου Πολέμου τραβήχτηκαν όταν με αλεξίπτωτο αμερικανικά στρατεύματα έπεσαν για να καταλάβουν τη Λειψία.
Το άγχος του πολέμου και το να βλέπει ανθρώπους να πεθαίνουν γύρω του τελικά κατέλαβαν τον Capa. Εκτός από μια περίοδο ελονοσίας στην Ιταλία, υπέφερε από κόπωση μάχης αλλά και κατάθλιψη. Όμως, μετά από χρόνια κάλυψης των φρικαλεοτήτων του πολέμου, ήρθε ο ενθουσιασμός όταν πήγε για να καλύψει την απελευθέρωση του Παρισιού με τον Ernest Hemingway. Οι δύο φίλοι αργότερα ψυχράνθηκαν και ο λόγος ήταν μια φωτογραφία που τράβηξε ο Capa τον Hemingway μετά από ένα ατύχημα που είχε. Ο Hemingway ένιωθε ότι ο Capa έπρεπε να μην την είχε τραβήξει, αλλά το έκανε και έβγαλε φωτογραφίες οι οποίες έδειχναν τον Hemingway να μοιάζει ανόητος. Ενώ παρέμειναν φίλοι, δεν ήταν ποτέ τόσο κοντά μετά από αυτό το συμβάν.
Παρά τη σοβαρότητα της δουλειάς του Capa, ήξερε πώς να απολαύσει τη ζωή και είχε πολλούς διάσημους φίλους. Εκτός από τη φιλία του με τον Hemingway και τον Gellhorn, πέρασε χρόνο ταξιδεύοντας με τον συγγραφέα John Steinbeck, έκανε παρέα με τον σκηνοθέτη John Houston και τον ηθοποιό Gene Kelley και γνώριζε τον Pablo Picasso και την οικογένειά του. Είχε επίσης πολλές σχέσεις με όμορφες γυναίκες. Κυρίως την πολυετή σχέση του με την τότε παντρεμένη Ingrid Bergman, την οποία γνώρισε στο Παρίσι. Αν και έπρεπε να κρατήσουν τη σχέση τους μακριά από το κοινό, την ακολούθησε στο Χόλιγουντ το 1946 και έγινε Αμερικανός πολίτης. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου έγραψε τα απομνημονεύματά του Slightly Out of Focus: The Legendary Photojournalist's Illustrated Memoir of World War II, το οποίο ήλπιζε (αλλά ποτέ δεν κατάφερε) να μεταφερθεί στην οθόνη.
 |
| Ingrid Bergman by Robert Capa |
Μετά τη σύντομη παραμονή του στο Χόλιγουντ, ένα μέρος όπου ποτέ δεν ένιωθε στο σπίτι του, ο Capa επέστρεψε στην Ευρώπη ανυπόμονος να επιστρέψει στη δουλειά του ως φωτορεπόρτερ. Μέχρι τότε, αυτός αλλά και η ομάδα του είχαν κουραστεί από τη συνεχιζόμενη εκμετάλλευση ανεξάρτητων φωτορεπόρτερ από μεγάλα περιοδικά. Ο Capa και οι φίλοι του προσπάθησαν να αλλάξουν την κατάσταση μετά την επιστροφή του στο Παρίσι. Το 1947, σε συνεργασία με τους Henri Cartier-Bresson, George Rodger, David "Chim" Seymour και William Vandiver, ίδρυσε το Magnum Photos, ένα συνεταιριστικό φωτογραφικό πρακτορείο, το οποίο επέτρεψε στα μέλη του να διατηρούν πνευματικά δικαιώματα των δικών τους εικόνων. Όσον αφορά τη δημιουργία του Magnum, δήλωσε αργότερα, "γιατί να εκμεταλλευτούμε άλλους; Ας εκμεταλλευτούμε τον εαυτό μας." Το Magnum Photos, το οποίο περιλαμβάνει τώρα σχεδόν εκατό φωτογράφους από όλο τον κόσμο, υπάρχει ακόμη σήμερα και συνεχίζει να προωθεί το έργο και την κληρονομιά του Capa.
Οι σημαντικές αποστολές του Capa μετά τον Β 'Παγκόσμιο Πόλεμο περιελάμβαναν την κάλυψη της Ρωσίας με τον John Steinbeck και την επιστροφή στο Ισραήλ για να καταγράψει την ανεξαρτησία της χώρας και τις επακόλουθες μάχες που ξεκίνησαν τις επόμενες ημέρες. Οι φωτογραφίες που πήρε στη Ρωσία του δημιούργησαν πρόβλημα με την κυβέρνηση και ακόμη χειρότερα, τα χρήματα που έβγαλε από την πώληση των φωτογραφιών του στη Ρωσία στο Ladies 'Home Journal τράβηξαν την προσοχή του FBI το οποίο είχε ήδη αρχείο του από τη δεκαετία του 1930 το οποίο αμφισβητούσε τους δεσμούς του με τον κομμουνισμό. Οι φωτογραφίες της Ρωσίας ήταν αρκετές, για να τεθεί σε περαιτέρω έλεγχο. Ως αποτέλεσμα, το 1953 το διαβατήριό του τέθηκε σε αναστολή από τις Ηνωμένες Πολιτείες για αρκετούς μήνες, γεγονός που περιόρισε την ικανότητά του να εργαστεί. Αργότερα αναγκάστηκε να κάνει επίσημη δήλωση στο FBI ότι δεν ήταν ποτέ μέλος Κομμουνιστικού Κόμματος. Το διαβατήριό του ανανεώθηκε τελικά με τον περιορισμό ότι δεν μπορούσε πλέον να επισκεφτεί καμία "Σιδηρούν παραπέτασμα χώρες". Αυτή η δυσάρεστη εμπειρία επιδεινώθηκε από τον έντονο πόνο που απέκτησε στην πλάτη και τη σύντομη νοσηλεία του.
Ο Robert Capa καθόρισε τι σημαίνει να είναι κάποιος φωτογράφος πολέμου, θέτοντας τα θεμέλια για τις μελλοντικές γενιές φωτορεπόρτερ που εργάζονται στον τομέα. Σύμφωνα με τον δημοσιογράφο Alex Kershaw, "Ο Capa ήταν ο πρώτος φωτογράφος που έκανε το φωτορεπορτάζ να φαίνεται λαμπερό και σέξι." Όχι μόνο ήταν μεταξύ των πρώτων φωτογράφων που έφεραν τη φωτογραφική του μηχανή στο πεδίο της μάχης, αλλά ήταν συχνά ενσωματωμένος με τα στρατεύματα, ταξιδεύοντας μαζί τους από τη μια ζώνη πολέμου στην άλλη. Η ακρίβεια των ιστοριών που είπε μέσω των φωτογραφιών του, κατάφερε να φέρει τις πραγματικότητες του πολέμου και της σύγκρουσης στον θεατή με θαυμαστή αμεσότητα η οποία ήταν άγνωστη στο παρελθόν.
Αυτή η εγγύτητα σηματοδότησε επίσης τους πραγματικούς κινδύνους της έννοιας φωτογράφος πολέμου. Μέρος αυτού που έκανε τις εικόνες του Capa τόσο ισχυρές και οπτικά ελκυστικές ήταν η ικανότητά του να εξανθρωπίζει τα θέματα του και να αφηγείται μέρος από τις ιστορίες τους. Αυτή είναι η προσέγγιση του η οποία κατάφερε τον καθορισμό του φωτορεπορτάζ τα τελευταία χρόνια.
Μια άλλη, εξίσου σημαντική, πτυχή της κληρονομιάς του Capa ήταν η δημιουργία του Magnum Photos, το οποίο ακμάζει μέχρι σήμερα, η Magnum Photos, ένα συλλογικό πρακτορείο φωτογραφιών, παρέχει εικόνες και δημοσιεύσεις σε όλο τον κόσμο, επέτρεψε στους ανεξάρτητους φωτογράφους να ελέγχουν καλύτερα τις εικόνες τους, τον τρόπο χρήσης τους, αλλά και το οικονομικό όφελος από αυτές. Στο Magnum, η κληρονομιά του Capa εξακολουθεί να είναι πολύ ζωντανή. Η επιρροή του είναι εμφανής στην επόμενη γενιά των φωτογράφων Magnum, συμπεριλαμβανομένων των Eve Arnold, Elliott Erwitt, Burt Glinn, Inge Morath, Marc Riboud και σύγχρονων φωτογράφων όπως η Susan Meiselas, ο Tim Hetherington, Philip Jones-Griffiths, Don McCullin και James Nachtwey.
